BÜYÜKANNEMİZ İÇİN BİR NÖRONUMUZ YOK, PEKİ YA JENNİFER ANİSTON İÇİN? Her birimizin beyninde, bizim için önemli olan insanlara özel birer hücre olduğu – örneğin sadece büyükannemize özel, sadece onu gördüğümüzde, duyduğumuzda ya da hatırladığımıza yanan bir nöron (beyin hücresi) olduğu ve bu nöronun kaybı durumunda büyükannemizin hafızamızdan silineceği – fikri ilk olarak 1960’lı yılların sonunda, M.I.T.’li ünlü bilişsel bilim profesörü Jerome Ysroael (Jerry) Lettvin tarafından ortaya atıldı. Lettvin’in bu fikri üzerinde çok sayıda çalışma yapıldı ancak çoğu zaman bulgular kendini sadece büyükannemize adamış bir “büyükanne hücresi” olmadığını, aynı nöron gruplarının birden fazla kişiye ya da tanıdık yüze tepki verdiğini ortaya koydu. Pek çok nörobilimci “büyükanne hücresi” fikrini mantıksız bulsa ve ciddiye almasa da yine de bazıları ve hatta bazı düşünür ve sanatçılar bu hücreyi aramaktan ya da üzerinde düşünmekten vazgeçmedi. Nitekim 2000’li yıllarda çekilen kült romantik bilim-kurgu filmi “Eternal Sunshine of the Spotless Mind”ın öyküsü de aslında bir nevi bu özel nöronların varlığına dayanıyor. Elbetteki bu özel nöronlarla ilgili geçmiş bilgi ve araştırmalar yukarıdaki kadar kısa ve basit bir şekilde açıklanamaz. Nitekim bahsi geçen filmde de Jim Carrey için hiçbir şey kolay olmamıştı. ZEVKLER TARTIŞILMAZ Ancak yakın dönemde yapılan yeni bazı araştırmalar, beynimizde belirli insanlara adanmış nöronlar olabileceği yönünde bulgular ortaya koydu. Ama bu araştırmalarda tespit edilen özel nöronlar, düşünüldüğü gibi büyükannemize ya da sevgilimize değil Jennifer Aniston gibi “celebrity”lere (ünlülere) adanmış hücreler… Yani beynimizdeki bir nöron sadece Jennifer Aniston’u gördüğünde yanabiliyor. Ya da Angelina Jolie’yi… Bu sizin için Brad Pitt, Seda Sayan, Kıvanç Tatlıtuğ ya da Bülent Ersoy da olabilir… Bilim tartışmaya açıktır ama zevkler tartışılmaz. Jennifer Aniston nöronu ilk olarak – şaşırtıcı olmayan bir şekilde – ABD’nin, Hollywood’a da evsahipliği yapan Kaliforniya eyalatinde, Kaliforniya Üniversitesi (UCLA) bünyesindeki bilimadamlarından beyin cerrahı Itzhak Fried tarafından görüldü. Fried, Jennifer Aniston nöronunu, epilepsi hastalarını ameliyat ederken keşfetti. (Şunu hatırlatmakta yarar var ki beyin operasyonları esnasında hastalar uyutulmaz. Cerrahın ameliyat edeceği bölgeyi netleştirmesi için önce bir harita oluşturması gerekir ve bunun için hastalarının bilincinin açık olması şarttır.) Fried öncelikle hastalarından ameliyat sırasında bazı bilimsel deneyler yapmak için izin istedi. İzin veren hastalarına çeşitli fotoğraflar gösterdi ve bir süre sonra, bazı hastalarda sadece Jennifer Aniston’un fotoğrafına tepki veren bir nöron olduğunu farketti. Bu nöron sadece ama sadece Jennifer Aniston için yanıyordu ama Fried ve arkadaşları araştırmalarını ilerlettiklerinde sadece Julia Roberts, sadace Kobe Bryant ya da sadece Halle Berry fotoğrafında yanan nöronlar da olduğunu tespit etti. BÜYÜKANNE HÜCRESİ Fried ve ekibinin araştırma sonuçları elbette ki bizi tümüyle “büyükanne hücresi” teorisini kabullenmeye götürmüyor. Ancak bu sonuçların, nöropazarlama ve reklam uzmanları açısından çok değerli ve önemli bulguların başlangıcını oluşturması bekleniyor. “Ünlü nöronları”nın beynin diğer duygusal bölgeleriyle olan bağlantılarının çözülmesiyle birlikte, tüketicilerin ünlülerle ilgili bilinçdışı duyguları ya da hangi markayla hangi ünlüyü bağlantılandırdıkları daha doğru şekilde tespit edilebilir. Böyle bir bilgi de kuşkusuz reklamlarda ünlü kullanımı ve ünlü seçimiyle ilgili tüm parametreleri etkileyecektir.